فرزند پروری یک مسیر دو سویه است؛ زیرا در طی آن، والدین و فرزند هر دو با یکدیگر رشد میکنند. والدین برای رسیدن به یک تعامل خوب و مفید با فرزند، ناگزیرند به گونه‌ای با او ارتباط بگیرند که در راستای این ارتباط بتوانند به مقاصد تربیتی خود نیز رسیده و فرزند خود را آنگونه که باید، بار بیاورند. از آن طرف، فرزند برای اینکه بتواند به خواسته‌هایی که از پدر و مادر خود دارد جامه عمل بپوشاند، باید راه به دست آوردن دل آنها را پیدا کند که این امر مستلزم سازش با آنهاست.
شناخت ویژگی‌های نوجوان
یکی از راه‌های مهم برای ایجاد تعامل مثبت بین شما و فرزندتان، شناخت ابعاد جسمی و فیزیکی او است. مخصوصا اگر فرزندی در آستانه دوره نوجوانی داشته باشید. با شروع تغییرات فیزیکی که فرد را از دوران کودکی به دوران نوجوانی می‌برد، آن دوره را آغاز نوجوانی می‌دانیم. بعضی از آن به عنوان دوران بحرانی نام برده‌اند. این بحران الزاما منفی نیست بلکه به معنای خاص بودن یا شرایط ویژه داشتن است. در بسیاری از موارد اگر همین بحران به خوبی مدیریت شود از دل آن موفقیت‌ها، شادکامی‌ها و رشدهای بسیار خوبی برای خود و خانواده‌اش به دست خواهد آمد.
بُعد جسمانی
اگر بخواهیم تعریف تربیتی مختصر و کاربردی را بیان کنیم، باید گفت: نوجوانی دوره تغییرات سریع و چند بُعدی است که در این مقاله قصد داریم تا به بُعد جسمی نوجوان اشاره کنیم.
نوجوانی با یک سری سوخت و سازها و تحولات زیستی، عصبی و هورمونی آغاز شده و گاها تغییرات ظاهری را در چهره، صدا و ظاهر بدن ایجاد می‌کند. ناگهان می‌بینید وضعیت ظاهری او تغییر کرده است و این در هر دو جنس دختر و پسر وجود دارد. البته دختران تغییرات متفاوت و بیشتری دارند که این امر نیازمند توجه و همدلی بیشتر است.
یک فرد وقتی به ابتدای دوران نوجوانی یعنی بلوغ میرسد، تغییرات محسوسی در آناتومی بدنش به وجود می‌آید؛ مثلا در پسران، موهای صورت پدیدار شده و کم‌کم رشد میکنند. همچنین موهای زائد در نقاط خصوصی آنها به وجود می‌آید. قد و وزن آنها افزایش پیدا کرده به نحوی که اصطلاحا میگویند “استخوان ترکانده است”.
در دختران نیز رشد سینه‌ها و پدید آمدن موهای زائد در نواحی خصوصیشان نشانه‌هایی از بلوغ است.
برزخی به نام بلوغ
دوران بلوغ برای نوجوانان حکم برزخ داشته و در موارد بسیاری، اصلا از تغییرات بلوغ خود رضایت ندارند و حس خودکم‌بینی، نازیبا بودن و انگشت‌نما بودن پیدا میکنند. در اینجا طرز رفتار والدین بر روی احساس فرزند به خودش بسیار موثر است. پدر و مادر میتوانند به جهت سهل کردن گذران این بحران برای نوجوانشان، او را در راستای استعدادهایی که دارد، تقویت کرده و بدین وسیله اعتماد به نفس او را بالا ببرند تا به جای تمرکز روی نقاط ضعف خود به نقاط قوتی که دارد تکیه کرده و به خود ببالد. و به این صورت بتواند مقدار زیادی از احساسات منفی به وجود آمده بر اثر بلوغ را در درون خود از بین ببرد.
مدیریت تغییرات نوجوان
در نوجوانی به خاطر سوخت و سازهای بسیار زیادی که در داخل بدن اتفاق می‌افتد، خواب و تغذیه نوجوان دچار تغییر و تحول میشود. بر همین اساس لازم است والدین به صورت نامحسوس و با روش‌های ترغیب کننده یا تشویقی، به خورد و خوراک و خواب نوجوان خود رسیدگی کنند؛ مثلا اگر او به خوردن صبحانه علاقه نشان نمیدهد، با تهیه صبحانه‌های خوشمزه‌تری مثل حلیم، فرنی داغ، املت و… اشتهای او را تحریک کرده تا به مرور این عادت صبحانه خوردن در او ماندگار شود.
در دوران نوجوانی هورمون‌های رشد، هورمون‌های جنسی و قسمت‌هایی از مغز فعال میشود. این امور، طوفانی در بدن ایجاد می‌کند. نیاز است که قبل از نوجوانی، برای به خوبی طی شدن سوخت و سازهای بدن به تغذیه، استراحت و ورزش آنها اهتمام ویژه داشته باشید؛ به طور مثال میتوانید از دوران کودکی او را به کلاس ورزشی که به آن علاقه زیادی نشان داده است، ثبت نام کنید تا علاوه بر بهبود سوخت و ساز و قوای بدنی او و کسب آمادگی بیشتر برای تحولات نوجوانی، مهارتی لذت بخش را نیز به دست آورد.
کلام آخر
والدین باید همواره دقت بالایی به فرزندان خود در تمامی دوره‌های زندگی‌شان داشته باشند اما به خاطر اینکه دوران بلوغ از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است، حتما باید توجه بیشتری از سوی والدین معطوف به فرزند شود. با این حال این موضوع نباید باعث شود که دیگر دوره‌های زندگی فرزند کم‌اهمیت به نظر بیاید.
هر چه والدین نسبت به نوجوان خود به شناخت و درک عمیق‌تری برسند، همراهی و صبوری بیشتری به خرج داده و در مقابله با چالش‌هایی که بینشان به وجود می‌آید، حساب شده‌تر برخورد میکنند.
از این رو توصیه شده است که والدین حتما قبل از فرزنددار شدن، اطلاعات خود را در زمینه فرزندپروری بالا برده و تجربه‌های دیگران را نیز جویا شوید تا بتوانند از ابتدا قدم‌های درست و مفیدی در راستای تربیت فرزند بردارند.
